مقدمه ای از دکتر سید نیام الدین حسینی
گواهی های تاریخی، آثار ارزشمندی است که همواره پاسدار فرهنگ ها، ارزش ها و حوادث گوناگون می باشد. گرچه قطار حامل پیشینه ها گهگاه دچار ناملایمات ودگرگونه هایی، خواسته وناخواسته هم شده است، اما همین که مورّخان برای رساندن پیام وآگاه ساختن نسل های پسین با بضاعت خویش تلاش نموده، اهل قلم نیز در عصر کنونی به ثبت وانتشار آنها پرداخته اند تا این مهمات بر جریده فرهنگ اسلامی ثبت شود، باید بر آستان ربوبی جبهه سایید.
شاید بتوان گفت یکی از مهم ترین و بیشترین نگاه های مورخان اسلامی مربوط به وقایع عاشورا و پیرامون آن می باشد که نقش اساسی و اصلی در بیان حقایق و باورهای مردمی دارد.
بر کسی پوشیده نیست، آن چه که از عاشورای سال 61 هجری تا زمان حاضر، بیشترین دلیل پایداری آموزه ها را بر دوش می کشد، عنصر شعر است؛ گرچه روایات و داستان ها هم جایگاه ارزشمند خود را دارد لیکن علاقه مردم منطقه به شعر و نظم گویی، باعث شده تا قالب و محتوای تشکیل دهنده بیشتر آیین ها شعر باشد.
مردم منطقۀ دشتی هم شعر شناس هستند و هم خوب شعر می خوانند. فخامت کلمات، محتوای بالای اشعار، استفادۀ بیشتر از شعرهای قدیمی تر و مناسبت خوانی شعری از مهمترین ویژگی های محافل و مجالس آیینی منطقه است. ممکن است تلمیحی در شعر به جریانی اشاره کند که صحت تاریخی آن مبهم باشد ولی آن چه که باعث سرازیر شدن اشک ها می گردد اصل ستم های روا رفته بر اهل بیت علیهم السلام است که در این اشعار شنیده می شود؛ خواه لیلا در کربلا بوده باشد یا نه! خواه قاسم بن الحسن رخت دامادی خود را در سرزمین تفتیده نینوا به تن کرده باشد یا خیر!
بدون تردید تغییر نوشته ها در گذر تاریخ به دلایل مختلف بوده که همه جا هم نمی شود نام تحریف را برآن گذاشت. چه بسا در آداب ورسوم روزگاران گذشته هم مانند زمان کنونی، مرگ جوانی را با حجله گاهی خیالی نشان می داده اند تا این موضوع دست مایه ای باشد برای شاعران و تصویری احساسی از عیش مبدل گشته به طیش را در دل مستمع وخواننده نقش بزنند.
آگاهی و مطالعات دست اندرکاران این سوگواره ها، آنها را برآن داشته تا با تنقیح اشعار به کار رفته در هنگام وعظ و سخنرانی، روضه خوانی و نوحه سرایی و... برخی از ابهامات و شبهات تاریخی را مرتفع سازند. لذا در این خصوص دو دیدگاه و کار مترتّب می شد: یکی اینکه به حذف چنین اشعار و ابیاتی بپردازند به این دلیل که فلان مسئله در برخی مستندات، نقل دیگری هم دارد. این امر باعث می شد بسیاری از اشعار پرکاربرد در بین مردم منطقه حذف گردد که به یقین چنین چیزی مد نظر گردآورنده نبوده است.
دیگر اینکه مواردی که شائبۀ ابهام در آنها وجود دارد احصاء کنند و اصطلاحات و ترکیبات جدیدی را ثبت نمایند که این مسئله نیز به نوعی خلل ادبی را به دنبال داشت و اصل رعایت امانت زیر سئوال می رفت.
بنابراین از آنجایی که هدف گردآورندۀ این مجموعه، حفظ آثار و استخراج اشعار از حافظه های استادان و اهل منبر و اکابر می بود ضرورت ایجاب کرد که ترکیبی از هر دو نظر ارائه گردد تا در آینده با مطالعات بیشتر و آشکارتر شدن وقایع تاریخی، قضاوت با خوانندگان باشد.
بدیهی است جناب آقای سیدابراهیم حسینی در رویارویی با اشعاری که بعضاً از نظر فنون عروضی و ساختار هم مشکل داشته وهم محتوایی ابهام آمیز دارند بخواهد هم رعایت امانت بکند وهم پیام درست فرهنگی وتاریخی را منتقل نماید امری دشوار در پیش داشته است که جا دارد از اهتمام ایشان که با در نظر گرفتن خرد جمعی، زحمت کار را بر دوش کشیده اند تقدیر نماییم.

سید نیام الدین حسینی
17 ربیع الاول 1444
22 مهر 1401